De Jana Beranováprijs 2022 is op 3 mei j.l. overhandigd aan de Vlaamse schrijfster Annelies Verbeke. Het pakte uit als een bijzondere happening. De uitreiking vond plaats in Boekhandel Donner in Rotterdam, één dag na de 90ste verjaardag van dichter en naamgever Jana Beranová, die eveneens in de schijnwerpers werd gezet. Een groot aantal dichters en anderen uit het literaire veld deelden in een bomvolle zaal in de feestvreugde. Laureaat Annelies Verbeke ontving een oorkonde; aan de prijs is daarnaast een bedrag van 4000 euro verbonden. Aan Jana Beranová werd een liber amicorum overhandigd, getiteld Al word je 100 jaar, met poëtische bijdragen van 34 Rotterdamse dichter-collega’s.
De Jana Beranováprijs betreft een landelijke prijs voor literaire verdiensten vernoemd naar een levende Rotterdamse dichter. Jaarlijks kent Woordnacht deze toe aan een Nederlandstalige auteur die de artistieke vrijheid en integriteit vooropstelt, zonder te hechten aan waardering op grond van conventionele, modieuze of moreel gangbare criteria. Jana Beranová (Plzeň, 1932) kwam destijds als Tsjechisch politiek vluchteling naar Nederland en staat te boek als een icoon van de Rotterdamse letteren. Stichting Woordnacht installeerde de prijs in 2019.
Annelies Verbeke (Dendermonde, 1976) publiceerde naast romans en verhalenbundels bij Uitgeverij De Geus onder meer ook novellen, een libretto, toneelstukken en filmscenario’s.
De jury van de Jana Beranováprijs 2022 bestaat uit Odile Heynders, Jurgen Maas, Bertram Mourits, Wilma Scheffers, Michael Tedja en Rudy Vanschoonbeek. Het complete juryrapport werd openbaar gemaakt tijdens de uitreiking door juryvoorzitter Wilma Scheffers. Volgens de jury vond Verbeke van meet af aan haar volstrekt eigenzinnige toon: ‘Al vanaf haar debuut Slaap! verkent ze de rafelranden van de wereld, en de manier waarop mensen zich daar staande proberen te houden. Als het even kan samen, als het moet alleen.’
Laureaten tot op heden:
2022: Annelies Verbeke
2020: Michael Tedja
2019: Peggy Verzett
Annelies Verbeke tijdens de uitreiking Beranováprijs 2022 (foto: Ron van der Kooy)
Jana Beranová
Jana Beranová schrijft poëzie en proza. In 2008 ontving ze de Erasmusspeld voor haar inzet voor de letteren, en in 2009 – 2010 was ze stadsdichter van Rotterdam.
Ook maakte ze naam als vertaalster van de romans van Milan Kundera en veel Tsjechische dichters waarvoor ze een onderscheiding kreeg van de Tsjechische staat (Černín medaille). In 2008 publiceerde zij bij De Bezige Bij De geboorte van Sisyphus, een monumentale bundel als eerbetoon aan dichter-immunoloog Miroslav Holub.
Ooit als vluchtelinge met haar ouders uit het communistisch Tsjecho-Slowakije in Nederland beland, studeerde zij in Rotterdam af in de economie. Geleidelijk aan schakelde ze over op literatuur, was 18 jaar docent poëzie in de Maasstad en aan de Schrijversvakschool in Amsterdam.
In 2011 verscheen bij uitgeverij De Geus haar verzamelbundel Werkboek 1983-2010, een keuze uit zeven dichtbundels en nieuw werk, inclusief dvd met trompetspel van Eric Vloeimans en animaties van Sybren Kuiper. In hetzelfde jaar bundelde de Rotterdamse uitgeverij Douane haar stadsgedichten onder de titel Stad in de watten.
‘Ik voel me betrokken bij het breekbare en de maatschappij, naast de bomen en de bloemen die we gelukkig ook hebben,’ zegt zij. ‘Sinds mijn tekst voor de poster van Amnesty International: als niemand/ luistert/ naar niemand/ vallen er doden/ in plaats van/ woorden, werk ik vaak voor deze organisatie voor mensenrechten en als bestuurslid van PEN Nederland heb ik me jarenlang ingezet voor gevangen schrijvers via het internationale Writers in Prison Committee.’
Verschillende van haar gedichten zijn geplaatst in de openbare ruimte. Tijdens Poetry International 2013, werd bijvoorbeeld in het park Oude Westen (West-Kruiskade) de door beeldend kunstenaar Guido Marsille naar haar gedicht Klare taal gemaakte wegwijzer geplaatst. Maar ook elders – in Naarden, Den Briel en bij Kinderdijk zijn haar teksten permanent vereeuwigd op muren of anders. Vaak komt u haar naam tegen in bloemlezingen op thema of als werk in opdracht.